Pandemi sürecinde anne ve baba olarak evde zorlu süreçlerden geçiyoruz. Tabi ki sadece bizler değil çocuklarımızda bu süreçte çok zorlu zamanlardan geçiyorlar. Eminim ki tüm anneler ve babalar çocukların dan sıkıldım, canım sıkılıyor sözlerini çok duymuştur. Uzmanlar’dan aldığım bilgiler doğrultusun da bu süreci en doğru şekilde nasıl geçirebilirsiniz bunları sizlerle paylaşmak istiyorum. Sizler için her hafta farklı yaş gruplarını ele alacağım.

Çocuğun gelişimsel dönemine özgü yaklaşım önerileri,

Bu dönemde ev içinde yapılabilecek aktiviteler,

Teknoloji bağımlılığı gelişmemesi için ailelere öneriler,

Mekan değiştirmek zorunda kalan çocuklar için öneriler,

Özel gereksinimleri olan çocukların ailelerine öneriler,

Hangi durumlarda çocuk ve ergen psikiyatristine danışmak gerekir?

İlkokul Dönemi (6-10 yaş)

Rutinlerini koruyun Çocukların yemek, teknoloji kullanımı, oyun oynama, ders ve uyku saatleri mümkün olduğunca sabit ve okula gittikleri zamankine uyumlu tutulmalıdır.

Öğretmen ve akran iletişimine destek olun İlkokul döneminde çocuklar için arkadaş ilişkileri ve öğretmenleri ile iletişimleri ruhsal gelişimleri ve psikolojik iyilik halleri için çok önemlidir.

Bu nedenle öğretmeni ve arkadaşları ile iletişim kurmalarının desteklenmesi bu süreci daha olumlu atlatmasına yardımcı olacaktır.

Fiziksel, bilişsel ve sosyal becerilerini desteleyecek aktiviteler planlayın Özellikle oyun saatlerinde ailecek oynanacak oyunlar veya arkadaşları ile bir araya gelebilmesini sağlayacak online görüşmeler çocukların enerjilerini boşaltmalarına ve ruhsal iyilik hallerini korumalarına yardımcı olur.

Onların düşünce ve duygularını anlamaya çalışın İlkokul çağındaki çocuklar kendilerini sözel olarak tam ifade edemeseler de olayların farkındadır, anlamayacaklarını düşündüğümüz konuşmaları anlayabilirler veya hatalı olarak yorumlayabilirler.

Bu nedenle onların anlayabileceği dilden olan bitenler anlatılmalı ve korunma yolları ile ilgili detaylı bilgilendirme yapılmalıdır.

Onların bu konuda neler bildiğini, düşüncelerini, duygularını ve kafalarını karıştıran soruları iyi anlamaya çalışın.

Konuşmalarınızda söylediklerinizin onlar için yeni korkular yaratmayacağından emin olun.

Size yanıtını bilmediğiniz sorular sorduklarında o konuyu bilmediğinizi ama öğrenip söyleyebileceğinizi belirtin ya da birlikte araştırın.

Aldıkları bilgileri doğru anlamalarını sağlayın Onları önemsediğinizi, kaygı ve korkularını küçümsemediğinizi ve yok saymadığınızı, dikkatle dinlediğinizi belli edin.

Konuşma sırasında çocuğunuzun beden diline (ses tonuna, yüz ifadesine v.b.) dikkat ederek konuştuklarınızın onu ne derece endişelendirdiğini izlemeye çalışın.

Konuştuklarınızı anladığından emin olun ve istediği zaman sizinle konuşabileceğini belirtin. Televizyonda, radyoda ya da internette neleri dinlediğine ve izlediğine duyarlı olun.

İnternet ya da medyadaki bazı bilgilerin doğru olmadığını belirterek güvenilir kaynaklardan bilgi edinmesine destek olun.

Yanlış bilgilenme kaygı ve korkuyu arttırabilir.

Uzaktan eğitim konusunda yol gösterin Ev içi aktiviteleri, uyku ve yemek saatleri ders saatlerine göre ayarlanmalı, dersler için gerekli olan araç gereçlerin temini açısından yardımcı olunmalıdır.

Ev ortamının rahatlığına alışan ve derslere katılmak ile ilgili zorluk yaşayan çocuklarda katılımın zorunluluğu anlatılmalı, bu saatlerde ilgi ve dikkatini dağıtacak eylemlerde bulunmamaya özen gösterilmedir.

Her günün sonunda programa uymasını kolaylaştıracak bir günlük tutması, olumlu davranışlarını sözle veya dikkatinizi vererek ödüllendirmek, hafta bitiminde ise birlikte hedeflere ulaşma durumunu gözden geçirmek çocuğun motivasyonunu yüksek olmasına destek olacaktır.

Bu yaştaki çocuklara bilgilendirmeler yapılırken yaşına uygun öykü, fotoğraf ve video kullanımı kafalarındaki belirsizliğin uygun bir şekilde giderilmesine yardımcı olur.

Ergenlik Dönemi (11–18 yaş)

Ergenlik; fiziksel, biyolojik ve duygusal değişikliklerin yol açtığı cinsel ve psikososyal olgunlaşma ile başlayan ve bireyin bağımsızlığı, kimlik duygusu ve sosyal üretkenliğini kazanması ile sona eren önemli bir dönemdir.

Bu dönem özgürlük ve bağımsızlık temalarının öne çıktığı ve ergenlerin aşırı kısıtlayıcı yöntemlere karşı çıkmasıyla karakterize bir dönemdir.

Bu açıdan salgınla ilgili uygulamaları kabullenmekte ve uyum sağlamakta zorlanabilirler.

Ancak bu döneme gelenler artık neden-sonuç ilişkilerini anlama ve olayları irdeleme becerisi kazandıklarından salgını ve karantina uygulanma nedenlerini anlamaları daha küçük yaştakilere göre daha kolaydır ve uygun şekilde anlatıldığında işbirliği yapacaklardır.

Gün içinde yalnız kalma ihtiyacı hissettiğinde kısa süreli de olsa kullanabileceği bir alan bulunması onları rahatlatacaktır.

Ergenler için ev izolasyonunun zor yanlarından biri de bu dönemdekiler için çok önemli olan sosyal çevrelerinden (okul ve arkadaşlar) uzak kalma zorunluluğudur.

Özellikle arkadaş ilişkilerini sürdürmek bu dönemin gelişimsel açıdan olmazsa olmazıdır.

Neyse ki teknolojik iletişim araçları artık evlerin bir çoğunda bulunduğundan bu soruna çözüm olabilmektedir.

Henüz kendi telefonu olmayan yaştakiler için de anababalar belirli saatlerde kendi telefon ya da tablet gibi iletişim araçlarının sınırlı süre içinde kullanılmasına izin vererek ergenlerin bu gereksinimlerini karşılamalıdır.

Bu dönemin psikolojik bir yanılsamasıyla kendilerini çok güçlü gördüklerinden ‘kendilerine hiçbir şey olmayacağı’na inanırlar.

Bu da onların sağlıkları ya da yaşamları açısından riskli olacak durumları fark etmelerini engeller ya da görmezden gelmelerine hatta direnmelerine yol açar.

Kişisel korunma araçlarını kullanmayı reddedebilirler.

Birey olarak düşüncesine değer verdiğinizi hissettirin Bu nedenle salgında önerilen tedbirler ile ilgili gencin karşı gelici, reddedici tutumları anne ve babalar tarafından kişisel algılanmamalıdır. Ebeveynlerin bu durum açısından gençlere karşı öfkeli tutumları, ısrarcı olmaları veya zorlayıcı davranışları gençlerin uyum sorunlarını artırabilir. Böyle durumlarda anlayabileceği düzeydeki bilimsel açıklamaların yanı sıra ana babaların kendileri doğru uygulamaları yaparak ergenin örnek alabileceği tutumları sergilemelerinin etkisi önemli olacaktır.

Yakın aile ilişkilerinin sürdürülmesine özen gösterin Ergenlik döneminde psikolojik açıdan en önemli koruyucu etken ergenin ailesi ile iyi ilişkiler içinde olduğunu hissetmesidir.

Bu günlerde bunu sağlamanın en iyi yolu birlikte geçirilen zamanda evdeki etkinlikleri beraber yapmaya çalışmak, haberler birlikte dinlendiğinde yaptıkları yorumları ilgiyle dinleyip gerektiğinde düzeltmeleri eleştirel olmadan yapmaktır.

Özellikle yemek saatlerinde ailenin bir arada olması, teknolojik aletlerden uzak bir sohbet ortamı tüm aile bireylerinin duygusal yakınlığı artıracaktır.

Çocuğunuzun medya ve internette sürekli olarak bu konudaki haberleri takip etmesini engelleyin. Aynı zamanda çocukların ve gençlerin sizlerin haberlere verdiğiniz tepkilerden etkilendiğini de unutmayın.

Konu ile ilgili toplumsal önyargıları, başkalarını suçlamayı, damgalamayı ve ayrımcılığı arttırabilecek konuşmalardan kaçının.

Bu hastalığın yaş, cinsiyet, dil, din, ırk gibi ayrımlar yapmadan herkesi etkileyebileceğini anlatın. Böylesi durumlarda insanların birbirini anlamaya ve birbirine yardımcı olmaya daha fazla ihtiyacı olabileceğini anlatın.

Anne baba olarak sizin bu kaygı verici durumla baş etme durumunuz çocuğunuza yardımcı olabilmenizi etkileyecektir.

Eğer kendinizi gergin ve üzgün hissediyorsanız kendinize zaman ayırmaya, sizi rahatlatacak etkinlikler yapmaya, ailenizle, arkadaşlarınızla ve yakın hissettiğiniz kişilerle online iletişim kurmaya çalışın. Öğüt, öneri ve nasihat vermeden sohbet edin Ergen görünen olaylar arasındaki ilişkiyi anlayabilir, yeni ve ilk bakışta kavranamayan olasılıklar üzerine düşünebilir.

Düşünce daha etkin ve esnektir.

Mantıksal çıkarımlar yapma ve varsayımsal düşünce yetisi gittikçe olgunlaşır.

Öğüt vermek yerine uygun bilimsel verileri gençlerle paylaşmak, okumalarını sağlamak, okudukları ile ilgili fikirlerini sorarak ona ve düşüncelerine değer verdiğinizi hissettirin.

Bu kendine güvenine arttıracak ve salgın karşısında daha uyumlu ve daha uygun tepkiler vermesine yardımcı olacaktır.

Rutinlerin devam etmesini sağlayın, kural ve sınırları koruyun Yemek ve uyku saatinin düzenine dikkat edilmeli, teknolojik aletlerin kullanımı ile ilgili kural ve sınırlar uygulanmaya devam edilmelidir.

Aksi halde düzeni bozulan ergenin bilinmezlik karşısındaki huzursuzluğu ve öfkesi artabilir.

Uzaktan eğitim saatlerinde ailenin gencin ders saatlerini dikkate alarak plan yapması, ders saatlerinde sesli konuşma, rahatsızlık verecek ev işleri, tamirat gibi dikkat dağıtıcı eylemlerin ertelenmesi önemlidir. Örneğin: Aktivite, dergi, hikaye linkleri

Bu dönemde ev içinde yapılabilecek aktiviteler

Anne babayla oyun oynamak, resim yapmak, kitap okumak ya da birlikte yemek hazırlamak gibi günlük aktiviteler çocuklarımızın kaygıdan uzak kalmalarına ve güvende hissetmelerine yardımcı olabilir.

Ailecek kutu oyunları, isim-şehir, sessiz sinema gibi oyunlar oynanabilir.

Ailece egzersiz yapmak hem ruh sağlığı hem de beden sağlığı açısından çok önemlidir.

İnternet üzerinden açılarak tüm aile bireylerinin takip edeceği egzersizler yapılabileceği gibi aile bireylerinin belirlediği hareketler ile de egzersiz planı oluşturulabilir.

Aile büyüklerinin bu egzersizlere katılımı ve düzeni kurmaları çocukların uyumunu kolaylaştıracaktır. Bu dönemde ev içinde yapılabilecek aktiviteler ‘Özel saat’ Her gün anne ve babaların çocuğun yönlendirdiği bir oyuna yaklaşık 30 dakika katılmaları çocuğun kendini ifade etmesine, serbest oyun aracılığı ile kaygı ve korkularını boşaltmasına aracılık edebilir.

Aynı zamanla çocuğun ebeveyniyle kaliteli vakit geçirmesine ve ebeveyn çocuk ilişkisinin güçlenmesine katkıda bulunur.

Bu zaman dilimine katılan ebeveynin tüm dikkatini oyuna vermesi, televizyon ve telefondan uzak durması önerilir.

Teknoloji bağımlılığı gelişmemesi için öneriler

İçinde bulunduğumuz dönemde çocuk ve ergenlerin zamanlarını evde geçiriyor olmaları görsel medyaya fazla düşmeleri sonucunu doğurabilmektedir.

Ebeveynler kendilerinin televizyon, tablet, cep telefonu, bilgisayar gibi görsel medya başında geçirdiği zamanı uygun ve etkin bir şekilde düzenleyerek çocuklarına model olmalıdırlar.

Gün içinde görsel medya kullanım zamanı ve süresi belirlenmeli, kullanım süresi aşıldığında bir sonraki süre ya azaltılmalı ya da tamamen iptal edilmelidir.

Bu gibi kısıtlamalarda çocuğun verdiği aşırı tepkiye dayanabilme ve kuralların uygulanmasında net ve tutarlı davranma çok önemlidir.

Görsel medya araçlarının aile bireylerinin bir arada olduğu salon veya oturma odası gibi ortak kullanım alanlarında kullanılması sağlanmalı, özellikle yatak odalarında kullanımı engellenmelidir.

Ekran ebeveynlerin göreceği şekilde konumlanmalı, sosyal medyada neye girdiği takip edilmelidir. Sosyal medyada sadece yanlış bilgiler veren ve kaygı artışına yol açan haberler değil, aynı zamanda salgını küçümseyen haberler de olabilmektedir.

Her iki durum da çocuk ve ergenler için zararlıdır.

Haberler veya internetten bilgiler ailecek paylaşılmalı ve ebeveynlerin medya okur yazarlığıyla yanlış bilgiler düzeltilmeli ve yanlış yorumlamalar tartışılmalıdır.

Görsel medya başındayken çocuk ile iletişim kurulmalı, dalıp gitme, aşırı odaklanmanın önüne geçilmelidir.

Ayrıca karanlık odada ekran başında oturma, çok yüksek ses veya kulaklık kullanımı da aşırı odaklanmaya neden olabileceğinden engellenmelidir.

Denetlemekte güçlük çeken ailelerde sınırsız internet bağlantısı iptal ettirilerek Wifi bağlantı yerine HDMI olarak takılabilen 3G veya 4.5G cihazlarının kullanımı veya evde Wifi varsa uygun kullanım olmadığı zaman HDMI cihazlara geçiş sağlanmalıdır.

Görsel medya cihazlarının kolay ulaşılabilir olması, hali hazırda çalışır vaziyette bekletilmesi de bağımlılığa yol açan önemli etkenlerdendir.

Bu nedenle her kullanım sonrasında kapatarak gözden uzak bir yere kaldırmak gerekmektedir.

Teknoloji bağımlılığı gelişmemesi için öneriler

Çocuk ve ergenlerin teknolojik aletler ve görsel medyaya aşırı yönelme nedenlerinden biri de bunların yerine koyabilecekleri seçenekleri bilmemeleridir.

Bu nedenle ailecek birlikte yapılacak aktivitelerin planlanması ve bunların çocukların keyif alacağı şekilde sürdürülmesi de çocuk ve ergenleri teknoloji bağımlılığından uzak tutmakta yararlı olacaktır.

Telefon, tablet veya bilgisayarın yerine konabilecek, önerebileceğiniz bir seçeneğiniz kalmadığı durumlarda yapacağınız en iyi şey bu konuda onlarla tartışarak ilişkinizi bozmaktan kaçınmak olacaktır.