Ülkemizde bir kısım Belediyeler, ilk olarak İzmir Büyükşehir Belediyesi başta olmak üzere
Adil Ticaret organizasyonuna katıldı. Adil Ticaret nedir, merak ettim. Adil ticaret,
organizasyonu kendi anlatımları ile söyle. ‘ Gelişmekte olan ülkelerdeki üreticilere yardım
etmeyi ve sürdürülebilirliği teşvik etmeyi amaçlayan pazar odaklı organize bir sosyal
harekettir. Hareket, sosyal ve çevresel standartlarının yanı sıra üreticilere daha yüksek
ödeme yapılmasını savunur. Özellikle, gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere yapılan
ihracatlarda bilhassa el işleri, kahve, kakao, şeker, çay, muz, bal, pamuk, şarap, taze
meyve, çikolata, ve çiçek gibi ürünler üzerine yoğunlaşmıştır.
Adil Ticaret, gelişmekte olan ülkelerdeki üreticilere yardım etmeyi ve sürdürülebilirliği teşvik
etmeyi amaçlayan pazar odaklı organize bir sosyal harekettir. Hareket, sosyal ve çevresel
standartlarının yanı sıra üreticilere daha yüksek ödeme yapılmasını savunur. Özellikle,
Güney yarım küresi ülkelerinden gelişmiş ülkelere yapılan ihracatlarda bilhassa el işleri,
kahve, kakao, şeker, çay, muz, bal, pamuk, şarap, taze meyve, çikolata, ve çiçek gibi ürünler
üzerine yoğunlaşmıştır.
Adil Ticaret, adil bir organizasyon şeklinde tanımlanıyor. Bu organizasyon içinde vakıflar ve
çeşitli kooperatifler barındırmakta. 1950 ve 1960’lı yıllarda Katolik ve Protestan Kiliselerinin
desteği ile kurulan din temelli bir hareket olarak başlıyor. Temel amaç küçük aile işletmeleri
ile sözleşme yaparak, işçilerin ve çiftçilerin yaşamlarını iyileştirmek. Bu organizasyona dahil
olan çiftçiler ve işletmeler öncelikle bir sertifikasyon şirketinden sertifika alacak. Doğal olarak
bunun bedeli de olacak. Zor durumdaki çiftçimizin bu sertifika bedelini ürün satın alan
Belediye’mi ödeyecek. Ya da belediye bu sertifikayı zorunlu kılarak kendisi mi ödeyecek.
Çünkü ilgili kuruluşun sitesinde bu konuda vakıf için bir bağış bedelinden söz ediliyor. Vakıf
‘Fair Trade’. Bu vakfın çalışmaları konusunda bir toplantıda Dr. Peter Bowbrick adlı kalkınma
iktisatçısı Adil Ticaret aleyhine kanıtlar göstererek iddialarda bulundu. Bowbrick şöyle diyor.
‘Adil Ticaret ürünlerinin satış gelirlerinin çok azı, yardım etmeleri gereken çiftçilere gidiyor.
Nerede ise hiç bir şey gitmiyor. Adil Ticaret inanılmaz derecede verimsiz olarak tasarlanmış.
Bir bağış kutusuna çiftçiler için para koyduğunuzda %80’i çiftçilere gider. Ancak araştırmalar
%5 ile % 11’nin üçüncü dünya ülkelerine gönderildiğini gösteriyor. Tanrı bilir çiftçiler ne
kadar kazanıyor. Adil Ticaretin özellikle çiftçilere yarar sağladığına dair çok az kanıt var. Ve
bu organizasyona katılmayanlara da zarar veriyor. Fair Trade bir hayır kurumu. Geliri
işletmeler tarafından ödenen lisans ücretlerinden geliyor ve politik bir hal aldı’ iddialarında
bulundu. Bu konuda Adil Ticaret sertifikalı üreticiler tarafından istihdam edilen işçilere,
sertifikası olmayan çiftçiler tarafından daha az ücret verilmesi.
Adil Ticaret ile ilgili detaylı birçok yorum ve analiz var. Özellikle ülkemiz Belediyelerinde
çalışan konu ile ilgili daire Başkanları’nın ve çalışanlarının, Başta Belediye Başkanları olmak
üzere bu tür uluslararası organizasyonlarına katılırken çok iyi araştırma yapması gerekiyor.
82 ülkede faaaliyeti olan ve ağırlıklı olarak Afrika ve Latin Amerika çiftçileri ile yapılan bu tip
çalışmaların ülkemiz çiftçisine ne faydası olacak. Çin Düşünürü Me-Ti’nin sözünü
anımsayalım:
‘ Kimin efendi, kimin köle olduğunu öğrenebilmek için, bir ilişkiden kimin daha büyük yarar
sağladığını saptamak gerekir.’